ĐẶC SẮC THỔ CẨM Ở NA HANG – TUYÊN QUANG

Nghề dệt thổ cẩm là một nghề truyền thống của nhiều dân tộc trên địa bàn huyện Na Hang. Trước đây, đây không chỉ là một nghề mà còn là tiêu chí để đánh giá sự tài năng và khéo léo của người phụ nữ. Ngoài việc tham gia công việc đồng nghiệp, phụ nữ còn phải biết se tơ, dệt vải để phục vụ cho nhu cầu gia đình và chuẩn bị trang phục cưới cho khi lấy chồng.

Hiện nay, ngành văn hóa huyện Na Hang đang có kế hoạch khôi phục các làng nghề truyền thống về dệt thổ cẩm, đặc biệt là các địa phương đã có truyền thống trong nghề này, như Đà Vị, Thượng Nông, Yên Hoa, Hồng Thái… Huyện đã mở 10 lớp để đào tạo nghề dệt thổ cẩm tại các xã và đưa sản phẩm thổ cẩm dệt thủ công vào làm điểm nhấn cho du lịch địa phương.

Theo phong tục từ xưa, con gái Dao Tiền phải biết thêu thùa và may vá để tự tay dệt chiếc váy cưới của mình trước khi lấy chồng. Ở thôn Khau Tràng (Hồng Thái), chị Đặng Thị Dương, người dân tộc Dao Tiền, cho biết các thiếu nữ đã được dạy cách thêu thùa từ khi còn nhỏ. Qua đó, họ học được từ các chi tiết nhỏ nhất đến cách nhuộm màu cho áo chàm để tự tay thêu và may quần áo cho bản thân. Sản phẩm thổ cẩm của dân tộc này đã trở thành điểm thu hút và thích thú với khách du lịch khi đến với thôn Khau Tràng, Hồng Thái trong khu vực Homestay.

Xã Thượng Nông hiện có gần 1.000 hộ dân, trong đó 70% là người dân tộc Tày sinh sống. Người Tày ở Thượng Nông hiện vẫn giữ được nghề dệt thổ cẩm truyền thống. Thiếu nữ Tày 13 – 14 tuổi đã được dạy se sợi, dệt vải, may quần áo, chăn màn dùng hằng ngày và chuẩn bị để đem theo lúc về nhà chồng… Để giữ nghề, Hội LHPN xã đã mở các lớp truyền dạy nghề dệt vải cho lớp trẻ. Toàn xã có 10 Câu lạc bộ dệt thổ cẩm và hát Then được thành lập. Đồng chí Hoàng Văn Cướng, Chủ tịch UBND xã cho biết, với sự truyền dạy tâm huyết của các bà, các mẹ nên hiện nay những phụ nữ trẻ tuổi tại các thôn ở Thượng Nông đã tích cực hơn trong việc học thêu váy áo của dân tộc mình. Nhiều chị em mặc dù mới học nhưng cũng muốn tự tay làm cho mình bộ trang phục của dân tộc thật đẹp để mặc vào dịp lễ hội, Tết… tạo nên nét văn hóa rất riêng.

Người Tày ở Yên Hoa có truyền thống chuẩn bị chăn gối thổ cẩm cho con gái đi lấy chồng làm của hồi môn để khoe với nhà chồng sự khéo léo, đảm đang của cô dâu. Bà Hà Thị Hiền, thôn Bản Thác cho biết, con gái Tày ở Na Hang được mẹ truyền dạy cho nghề dệt vải từ năm 13, 14 tuổi. Mỗi cô dâu khi về nhà chồng thường được chuẩn bị ít nhất chục bộ chăn, màn do tự tay mình dệt để thể hiện sự khéo léo của cô dâu và cũng là cách báo hiếu với cha mẹ, anh chị bên nhà chồng.

Ngày nay, nghề trồng bông, kéo sợi không còn nhiều, sợi bông được thay thế bằng sợi công nghiệp vì dễ dệt hơn, giá không cao, không tốn nhiều thời gian, công đoạn, người phụ nữ đỡ vất vả hơn. Chị Bàn Thị Nhất, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ thôn Bản Lục, xã Đà Vị cho biết, toàn thôn Bản Lục hiện có khoảng 30 người biết sử dụng khung cửi để dệt vải và may các sản phẩm thổ cẩm, chủ yếu là quần áo, các sản phẩm khi mang đi bán nhận được nhiều sự quan tâm của khách hàng dưới xuôi.